TANZİMAT EDEBİYATI
1 Tanzimat Fermanının ilanından sonra bu edebiyatın tohumları serpilmeye başlamıştır.
2 Batılı tarzda ilk eserler bu dönemde verilmeye başlanmıştır.
3 Hak, adalet, özgürlük, vatan kelimeleri b u dönemde ilk defa kullanılmaya başlanmıştır.
4 Tanzimat edebiyatı kendi arasında ikiye ayrılır.(Birinci-ikinci dönem)
5 Yazı dilini halkın anlayacağı dile yakınlaştırmaya çalışmışlardır.
6 Tiyatroyu halkı aydınlatma aracı olarak görmüşlerdir.
7 Toplumcu bir çizgi tutmaya çalışmışlardır.
8 Divan edebiyatındaki “bölüm güzelliğine” karşın “konu bütünlüğüne, güzelliğine” önem vermişlerdir.
9 Tanzimat birinci dönem sanatçıları(Şinasi, N. Kemal, Ziya Paşa, Ahmet Mithat) ikinci dönem sanatçılarına göre daha halkçı olmuşlardır.
BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI
1 Divan edebiyatını eleştirmelerine rağmen onun etkisinden kurtulamamışlardır.
2 Vatan millet, hak adalet, özgürlük gibi kavramlar ilk defa bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.
3 Batılı anlamda ilk esereler bu dönemde verilmeye başlanmıştır.
4 Toplumu bilinçlendirmek için edebiyatı bir araç olarak görmüşlerdir.
5 Dilin sadeleşmesi gerektiğini söylemişler ancak pek başarılı olamamışlardır bu konuda.
6 Roman, modern hikâye, tiyatro, gazete, eleştiri, anı bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.
7 Bu dönemin sanatçıları aynı zamanda devlet adamı sıfatı da taşıyorlardı.
8 Klasizim(Şinasi, A.Vefik Paşa) romantizm (N. Kemal, A. Mithat) den etkilenmişlerdir.
BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI SANATÇILARI
ŞİNASİ (1826–1871)
1 Edebiyatımıza birçok yeniliğin yerleşmesini sağlamıştır.
2 Asıl adı İbrahim’dir.
3 İlk tiyatro, ilk şiir çevirisi, ilk özel gazete, ilk makale, ilk noktalama işaretini kullanan kişidir.
4 Halk için sanat görüşünü benimsemiştir.
5 İlk tiyatro eserimizi: ŞAİR EVLENMESİ ni yazdı.
6 İlk makaleyi yazdı: TERCÜMAN-I AHVAL MUKADDİMESİ
7 İlk özel gazetesi çıkardı: TERCÜMAN- I AHVAL
8 Eserleri: Durub u Emsalı Osmaniyye (Osmanlı Atasözleri Kitabı)
Tercüme i Manzume (Çeviriler)
Müntehabat –ı Eşar(şiirleri)
Divan-ı Şinasi
Tasvir i Efkâr
NAMIK KEMAL (1840–1888)
1 Vatan şairimizdir.
2 Toplumcu bir sanat çizgisindedir.
3 Vatan, millet, özgürlük kelimelerini edebiyatta ilk kullanan kişidir.
4 Tiyatroları oldukça ses getirmiştir. Tiyatroyu bir eğlence ve halkı bilinçlendirme aracı olarak görmüştür.
5 Romantizmin etkisindedir.
6 Eserleri: ilk tarihi romanımız; CEZMİ
İlk edebi romanımız ;İNTİBAH
Tiyatroları : Vatan yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Kara Bela,Celalettin Harzermşah
Eleştiri eserleri: Renan Müdafenamesi, Tahrb-i Harabat (Ziya Paşa’ya karşı)
İrfan Paşa’ya Mektup, Takip
Diğer eserleri: Kanije, Silistre Muhasarası, Osmanlı Tarihi, Büyük İslam Tarihi, Evrak-ı Perişan
ZİYA PAŞA (1825–1880)
1 İlk edebiyat tarihi taslağı sayılan “Harabat”eserini yazmıştır.
2 Halk şiirinin ve dilinin gerçek edebiyatımız olduğunu belirten “Şiir ve İnşa”adlı makalesini yazmasına rağmen kendisi böyle davranmamıştır.
3 Biçimce eski içerikçe yeni olmaya gayret göstermiştir.
4 Terkib-i bent, terci i bent’leri meşhurdur.
5 Bir çok dizesi halk arasında atasözü gibi kullanılmıştır.
6 Eserleri: Zafername, Harabat, Eş’ar-ı Ziya, Defter-i Amal, Terkib-i Bent, Terci-i Bent
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844–1912)
1 Halk için roman geleneğini benimsemiştir.
2 Halkın anlayacağı bir dilde ve onları ilgilendiren konularda eserler vermiştir.
3 İlk hikâye örneklerimizden biri sayılan :”Letaif-i Rivayet”i yazmıştır.
4 Romantizmden etkilenmiştir.
5 Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Falatun Bey ve Rakım Efendi, Yer Yüzünde Bir Melek, Henüz On Yedi Yaşında.
ŞEMSETTİN SAMİ ( 1850–1904 )
1 Devrinin en büyük dil bilgini sayılmıştır.
2 İlk romanımız olan: Taaşşuk –U Talat ve Fıtnat adlı eseri yazmıştır.
3 Kamus u Türkî adlı sözlüğü yazmış.
4 Kamus u Fransevi ve Kamus-ı Alam’ı yazmıştır.
AHMET VEFİK PAŞA (1829-1892)
1 Tiyatromuzun en büyük kilometre taşı sayılır.
2 Bursa’da kendi adıyla tiyatro kurmuştur.
3 Halkın tiyatroyu sevmesi için özellikle Moliere’den çeviriler yapmıştır.
4 İnfiali Aşk, Dudu Kuşlar, Zor Nikâh, Zoraki Tabip, Kadınlar Mektebi ,Şecere-i Türk eserlerinden bazılarıdır.
İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ ÖZELLİKLERİ
1 Bireysel konulara dönülmüştür.
2 Sanat, sanat içindir, görüşü benimsenmiştir.
3 Dil oldukça ağırlaştırılmıştır.
4 Tiyatro eserleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır.
5 Realizm ve natüralizm baskın akımlar olarak göze çarpar.
İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATININ SANATÇILARI
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847- 1914)
1 İlk realist romanımız olan: ARABA SEVDASI’nı yazmıştır.
2 Tevfik Fikret’in akıl hocasıdır.
3 Muallim Naci ile uzun yıllar süren “eski-yeni”kavgasında yeniyi savunmuştur.
4 “Sanat sanat içindir ve kafiye kulak içindir”. Görüşünü benimsemiştir.
5 Oğlunun erken ölümü onu bireysel ve hüzünlü eserler vermeye zorlamıştır.
6 “Her güzel şiirin konusudur”diyerek şiirin konu zenginliğine katkı yapmıştır.
7 Muallim Naci’nin Zemzeme’sine karşılık DEMDEME adlı kitabı yazmıştır.
8 Tiyatroları: Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır, Vuslat
9 Şiirleri: Zemzeme, Nağme-i Seher
10 Talim-i Edebiyat adlı eseri onun edebiyata dair görüşleri içeren en önemli eseridir.
ABDULHAK HAMİT TARHAN ( 1852–1937)
1 Edebiyatımızın en bireysel şairlerindendir.
2 Batılılaşma hareketinin asıl öncüsü olarak kabul gördüğü için kendisine “şairi azam”(büyük şair) lakabı verilmiştir.
3 Gözlem ve izlenimleriyle şiir yazmıştır.
4 Düşünen adamdan çok yapan adam özelliği taşımaktadır.
5 Tiyatroları oynanmaya uygun değildir.(Macera-yı Aşk, Sabru Sebat, içli Kızlar, Finten, Nesteren, Liberte )
6 Romantizmin etkisinde, metafizik konuları, ölüm, aşk gibi temalar içeren eserler vermiştir.
7 Makber, Ölü, Bunlar O’dur, Hacle, Garam, İlham-ı Vatan şiir kitaplarıdır.
DÖNEMİN BAĞIMSIZLARI SAYILAN SANATÇILAR
MUALLİM NACİ (1850–1893)
1 Recaizade Mahmut Ekrem’le eski- yeni kavgasında eski’yi savunmuştur.
2 Batılı tarzda şiirler de yazmıştır.
3 Dili ağırdır ;ancak başarılıdır.
4 Eserleri: Ateşpare, Füruzan, Şerare (şiir)
Demdeme, Muallim (eleştiri)
Islahat-ı Edebiye (sözlük)
NABİZADE NAZIM (1862–1893)
1 İlk köy romanımız kabul edilen: Karabibik’i yazmıştır.
2 Realizm, natüralizm’in öncülerinden sayılır.
3 İlk psikolojik roman denemesi sayılan: Zehra’yı yazmıştır.
TANZİMAT EDEBİYATINDA ROMAN VE HİKÂYE
1 Bütün eserler teknik açıdan zayıftırlar.
2 Duygusal ve acıklı konular işlenmiştir.
3 Yazarlar olaylara müdahalede bulunmuştur.
4 Eserlerde karakter oluşturulamamıştır. Genellikle ya iyi ya da kötü özellik taşıyan tipler kullanılmıştır.
5 İyiler eserlerin sonunda mükâfat alırlar, kötüler de cezalarını alırlar.
6 Tanzimat ikinci dönemin sanatçıları birinci döneminkilere göre daha başarılı olmuştur.
TANZİMAT EDEBİYATINDA ELEŞTİRİ
1 Bu dönemde genellikle “eski- yeni”kavgasına dayanan eleştiriler olmuştur.
2 N.Kemal’in Ernest Renan’ı eleştiren Renan Müdafaanamesi bu dönemin önemli eserlerindendir.
1 Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ekrem arasındaki Demdeme-Zemzeme tartışması da bu dönemin önemli örneklerindendir.
TANZİMAT EDEBİYATINDA TİYATRO
1 Tiyatro ilk defa bu dönemde görülmeye başlanmıştır.
2 İlk tiyatro örneği Şinasi’nin Şair Evlenmesi’dir.
3 İlk dönemin sanatçıları tiyatroyu bir eğitim aracı olarak görmüşlerdir.
4 İkinci dönemin sanatçıları da tiyatroyu eğlence olarak görmüşler; ancak onların tiyatroları oynanmak için değil okunmak için yazılmışlardır.
