ROMAN
ü Yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olayları, yere, zamana ve şahsa bağlayarak anlatan uzun eserlere roman denir.
ü Romanda olaylar geniş ve ayrıntılı olarak anlatılır.
ü Ana olay etrafında olaycıklar vardır.
ü Şahıs kadrosu geniştir.
ü Karakter çözümlemeleri yapılır.
ü Zaman olarak geri dönüşler olur.
Romanlar çeşitli türlere ayrılır;
Tarihi Roman: Tarihi her hangi bir olayı işleyen romanlara denir.
Töre Romanı: Toplumun yaşayış tarzını, geleneklerini, adetlerini işleyen romanlara denir.
Psikolojik Roman: Psikolojik derinlemeleri işleyen romanlara denir.
Macera Roman: Uzak ve yabancı ülkelerin doğa ve insanlarını anlatan romanlara denir.
Tezli Roman: Bir görüş veya düşünceyi savunan romanlara denir
Polisiye Roman: Dedektif hikâyelerini anlatan romanlara denir.
HİKÂYE
ü Yaşanmış ya da yaşanması muhtemel olan olayları anlatan kısa olay veya durumlara denir.
ü Tek bir olay vardır.
ü Şahıs kadrosu romana göre dardır.
ü Kişiler çoğu zaman hayatlarının belli bir anı içinde anlatılır.
İki tür hikâye görülür;
ü a) Olay Hikâyesi: Maupassant tarzı da denir. Olay esastır. Türk edebiyatında Ömer Seyfettin’dir.
b) Durum Hikâyesi: Çehov tarzı da denir. Olaydan çok insanın belli bir zaman dilimindeki durumu anlatılır. Türk edebiyatında Sait Faik Abasıyanık’tır
MASAL
ü Olağanüstü olayların anlatıldığı sözlü bir edebiyat ürünüdür.
ü Olaylar hayal ürünüdür.
ü Yer ve zaman belli değildir.
ü Kahramanlar insanüstü nitelikler gösterir.
ü İyiler hep iyi, kötüler hep kötüdür.
ü Konunun sonunda iyiler ödüllendirilir, kötüler cezalandırılır.
ü Eğiticilik esastır
ü Her milletin masalları kendi örf ve adetlerini yansıtır.
ü Olaylar miş'li geçmiş zaman kullanılarak anlatılır.
MAKALE
ü Bir gerçeği açıklamak, bir konuda görüş ve düşünceler öne sürmek ya da bir tezi savunmak, desteklemek için yazılan yazılara makale denir.
ü Anlatım yalın ve yoğundur, nesnel bir nitelik taşır.
ü Öne sürülen düşüncelerin kanıtlanma zorunluluğu vardır.
ü Dil açık olmalı.
ü Her konuda makale yazılabilir.
ü Gazete ve dergilerde yayımlanır.
DENEME
ü Yazarın herhangi bir konudaki görüşlerini, kesin kurallara varmadan, kanıtlamaya kalkmadan, okuyucuyu inanmaya zorlamadan anlattığı yazı türüdür.
ü Yazar, kendisiyle konuşuyormuş gibi bir hava hâkimdir.
ü Samimi bir dil kullanılır.
ü Yazar, öne sürdüğü görüşleri ispatlamak zorunda değildir.
ü Yazarın kesin bir sonuca varma zorunluluğu yoktur.
ü Nurullah Ataç "Deneme, ben ülkesidir" der.
ü Her konuda deneme yazılabilir.
ü Türün ünlüleri, Ahmet Haşim, N. Ataç, Suut Kemal Yetkin, A. Hamdi Tanpınar, Selahattin Eyüboğlu.
FIKRA
Yazarın, gündelik olayları, özel bir görüşle, güzel bir üslupla, kanıtlama gereği duymadan yazdığı kısa, günübirlik yazılardır.
ü Gazete yazısıdır.
ü Düşünceleri kanıtlama zorunluluğu yoktur.
ü Dil günlük kullanılan dildir.
ü Okuyucuyla sohbet ediyormuş havası hâkimdir.
ü En tanınmış fıkracılar; Falih Rıfkı, Haşim, Ahmet Rasim H. Cahit Yalçın, Peyami Safa.
SOHBET
ü Yazarın, gündelik olaylarla ilgili düşüncelerini, okuyucu ile karşı karşıya oturup konuşuyormuş gibi içten bir hava içinde yazdığı yazılardır.
ü Herkesi ilgilendiren konular seçilir.
ü Cümleler çoğu zaman konuşmadaki gibi devriktir.
ü Yazar, sorulu-cevaplı cümlelerle konuşuyormuş hissi verir.
ü İçtenlik, samimilik, doğallık sohbetin özelliklerindendir.
ü En tanınmış sohbetçiler; Ahmet Rasim, Şevket Rado, Atilla İlhan.
ELEŞTİRİ
ü Her hangi bir konuyu veya eseri çeşitli yönleriyle değerlendiren yazılara denir.
ü Eleştiri objektif olmalıdır.
ü Eleştiride amaç okura ve yazara yol göstermektir.
ü Eleştirmenin kendi görüşlerine göre yaptığı eleştiriye öznel eleştiri denir
ü Eleştirmenin herkesçe kabul gören ölçütlere göre yaptığı eleştiriye nesnel eleştiri denir.
GÜNLÜK (GÜNCE)
ü Yaşanan olayların, izlenimlerin, tarih atılarak, günü gününe yazılması ile oluşan türe günlük denir.
ü Olayı yaşayan kişi tarafından yazılır.
ü İçten ve sevecendir.
ü Eskiden bunlara: Ruzname denilirdi.
HATIRA (ANI)
ü Bir kişini kendisinin yaşadığı ya da tanık olduğu olayları, sanat değeri taşıyan bir üslupla anlattığı yazılardır.
ü Geçmişteki olay üzerine yazılır.
ü Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır.
ü Anılar, yaşandığı dönem hakkında bilgi verir.
ü Öznel bir anlatım esastır
BİYOGRAFİ
ü Ünlü kişilerin hayatını anlatan yazı türüdür.
ü Divan edebiyatında şairleri anlatan bu eserlere, "Tezkire" denirdi.
OTOBİYOGRAFİ
ü Bir kimsenin kendi hayatını kendisinin yazmasına denir.
MEKTUP
ü Bir düşünce veya duygunun birilerine iletilmesi amacıyla yazılan özel yazılardır.
ü İş, özel gibi çeşitleri vardır.
GEZİ YAZISI
ü Gezilip görülen yerler hakkında yazılan yazılardır.
ü Anlatan kişi doğru bilgi vermeli, okuyuculara orayı gezmiş havası vermeli.
TİYATRO
ü Hayattaki olayları konu edinen, sahnede oynanmak amacıyla yazılan edebi eserdir.
ü Roman ve hikâye soyut olduğu halde, tiyatro somuttur.
ü Tiyatro eserleri, konularına göre dram, trajedi ve komedi gibi türlere ayrılır.
1-TRAJEDİ:
ü Seyirciye, hayatın acıklı yönlerini göstermek, ahlak, erdemi anlatmak için yazılmış manzum eserlerdir.
ü Konusunu seçkin kimselerin hayatından ya da mitolojiden alır.
ü Kahramanları tanrılar, tanrıçalar ve soylu kimselerdir.
ü Kusursuz bir üslubu vardır. Kaba sözlere yer verilmez.
ü Eser baştan sona kadar ağırbaşlı, ciddi bir hava içinde geçer.
ü Çirkin olaylar, seyircinin gözü önünde gerçekleştirilmez, sahne arkasında gerçekleştirilir. Bu olaylar haberciler tarafından sahnede aktarılır.
ü Üç birlik kuralına uyulur.( Yer, zaman, olay )
ü Oyunda korolara yer verilir.
ü Ünlü trajedi yazarları;
ü Eski Yunan; Aiskhylos, Euripides, Sophokles.
ü Fransız; Corneille, Racine.
2-KOMEDİ:
ü İnsanların ve olayların gülünç yönlerini ortaya koymak, izleyenleri güldürmek ve düşündürmek amacıyla yazılmış tiyatro eseridir.
ü Konusunu, yaşanılan hayattan ve günlük olaylardan alır.
ü Kişiler halktan ve yüksek zümreden her çeşit insan olabilir.
ü Her türlü söze şakaya yer verilir.
ü Kişilerin her türlü davranışları sahnede gösterilir.
ü Birbirini izleyen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur.
ü Manzum olarak yazılır.
ü Üç birlik kuralına uyulur.
ü Türün yazarları, Yunan-Aristoohanes, Fransız- Moliere.
3-DRAM:
ü Hayatı olduğu gibi acıklı ve gülünç yönleriyle sahnede göstermek için yazılan tiyatro eseridir.
ü Hayatı olduğu gibi yansıtır. Trajedi ve Komedi kaynaşmıştır.
ü Konusunu günlük yaşamdan ve tarihten alır.
ü Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu yoktur.
ü Olaylar, çirkin dahi olsa sahnede gösterildiği gibi kişiler hangi sınıf ve halktan olursa olsun dramda yer alır.
